Арчы норуодунай хорун суоллаа5ы бэлиэтээьиннэрэ сал5аналлар

Сыаллаах – соруктаах буоллахха ону ситиһэргэ былаан, торум баар, былаан торум баар буоллаҕына хамсааһыннар, дьайыылар, үл – хамнас, кэлии – барыы, туруу – олоруу сааһыланар, наарданар, ыкса – тиэтэл суох буолар. Арчы норуодунай хорун айаныгар  сахабыт сирин атын улуустарын көхтөөх дьоннорун кытта билсиһии  көрсүһүү  алтыһыы буолла. Ол курдук Нам, Уус-Алдан улуустарыттан сылдьар түмсүүлэр туспа бырайыактаахтар, сыаллара- соруктара дьэҥкэ. Нам улууһун хамаандата улууска биһирэми, өйөбүлү ылбыт бырайыактарын чэрчитинэн быйылгы дьылга Аҕа дойду сэриитигэр Кыайыы 80 сылын бэлиэтиир үбүлүөйдээх үтүө түгэни мүччү туппакка улуу Арассыыйа араас муннугар баар, оҥоһуллубут саха норуотун чулуу уолаттарын аатын үйэтитэр Кыайыыга анаммыт 80 пааматынньыктары кэрийэ сылдьан уу сахалыы тылынан – өһүнэн эҕэрдэлээн туран видео сюжеттары устуу, хаартыскаҕа түһэрии, хоһуун – хоодуот дьоммут ааттарын үйэтитии буолар. Инньэ гынан кинилэр ханна эмит  тиийдилэр  даҕаны ол түбүгэр түһэллэр. Бу сүрдээх үчүгэй бырайыак биллэн туран сонун сирдэри, билбэтэх дьоннорбут ааттарын киэҥ нэлэмэн сахабыт сирин устун тилийэ сүүрдүө, киэн тутуннарыа, үйэтитиэ. Онтон  Арчы хора бүгүҥҥү күнү ССРС эрдэхтэн   1939   сыллаахха аанын тэлэччи  аспыт норуот хаһаайыстыбатын кыайыытын, хотуутун  киэн тутттуутун бүтүн Сэбиэскэй Сойуус үрдүнэн биир сиргэ мунньан дьон – сэргэ болҕомтотугар  таһаарар быыстапка саалаларын, киэҥ уораҕайдарын кэрийтэлэээтибит. Бу быыстапка биллэр биричиинэнэн кыаҕын – күүһүн ыһыкта сылдьыбыт дьыллардааҕа. Хата биһиги дьолбутугар кэлиҥҥи кэккэ сылларга быыстапка кыаҕын – күүһүн чөлүгэр түһэрии үлэтэ бэрт түргэн тэтимнээхтик баран билигин манна киһи сөҕө махтайа көрөрө-истэрэ, билэрэ элбэх. Онтон салгыы хас биирдиибитигэр туһуламмыт анал бириэмэни туһанан ким сөтүөлүүр, ким Третьяковскай галереяҕа киирэн ойуулуур – дьүһүннүүр ускуустуба уйан- уран  эйгэтин улуу маастардарын үлэлэрин көрөн иэйии муоратыгар сөтүөлээтэ, онтон сорохтор улуу куорат араас муннуктарынан наадаларыгар сырыстылар. Дьэ көрөрбүт курдук 50ча киһи күннээҕи түбүгү н ылбычча киһи сааһылаабат  тиксиһиннэрбэт. Манна тырааныспар арааһын кытта үлэлэһии, дьон – сэргэ интэриэһин учуоттааһын, бириэмэни аттарыы чуолкайдык барыан наада. Барыбытын кытта  үлэлэһэр «Колорит» тэрилтэ салайааччыта Варвара Обоюкова нууччалыы эттэххэ бу бырайыак хамсааһынын логистикатын бэртээхэйдик дьаһайар. Бүгүн биһиги уонча киһи сорунан туран Москуба сатыылыыр оройуонунан сылдьан сатыы хааман чөл чэгиэн турукка киирдибит, аатырар метрополитенынан да айаннаатыбыт.

Дьэ ити курдук түбүгэ суох олорору билиммэт үтүөкэн көлүөнэ дьоно бүгүн даҕаны кэтэх тардыстан сыппатылар. СӨ бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтин кытта бииргэ үлэлэһэн кэнсиэрдиир уораҕай көстөн сарсын буолуохтаах кэнсиэри айар-тутар суолга айымньылаахтык, олус эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһар СӨ култууратын үтүөлээх үлэһиттэрэ Н.Д.Стручков, В.П.Индигирскэй  Р.Винокурованы, Л.Константинованы кытта сарсыҥҥы тэрээһини мүнүүтэтигэр тиийэ ырыттылар, киириини тахсыыны сааһылаатылар.

Дьэ ити курдук иккис күн түмүктэннэ.

Н.Руфова. 2025 олунньу Москва